ФУНКЦИЯЛАР МЕН ПАРАМЕТРЛЕР
Функциялар – кез келген тапсырманы орындайтын және программаның басқа бөліктерінде қайта пайдалануға болатын код блогын білдіреді. Python-да көптеген кіріктірілген функциялар бар және өз функцияларыңызды анықтауға мүмкіндік береді. Солардың бірі консольге белгілі бір мән беретін функциясы print(). Функцияның ресми анықтамасы:
def функция_атауы([параметрлер]):
өрнектерМысалы, қарапайым функцияны анықтау:
def STEM_bilim():
print("STEM bilim beru")Функция STEM_bilim деп аталады. Оның ешқандай параметрлері жоқ және «STEM bilim beru» жолын шығарады. Функция нұсқауларында функцияның басынан шегіністер болуы керек екенін ескеріңіз.
Мұнда print («Sau bol») нұсқаулығында salem_alem функциясының басынан шегіністер жоқ, сондықтан бұл функция кірмейді. Әдетте, функцияның анықтамасы мен функцияға кірмейтін қалған нұсқаулардың арасында екі бос жол болады.
Функцияны шақыруда функцияның атауы жазылады:
функция_атауы ([параметрлер])
Мысалы, функцияны анықтап, шақырайық:
def salem_alem(): # salem_alem функциясын анықтау
print("Salem")
salem_alem() # salem_alem функциясын шақыру
salem_alem()
Мұнда salem_alem функциясы қатарынан үш рет шақырылады.
Назар аударыңыз, функция алдымен анықталады, содан кейін шақырылады.
Егер функцияда бір нұсқаулық болса, оны функцияның қалған анықтамасымен бір жолға қоюға болады:
def salem_alem(): print(«Salem»)
salem_alem()
Жергілікті функциялар
Кейбір функцияларды басқа функциялардың ішінде анықтауға болады — ішкі функцияларды жергілікті деп те атайды. Жергілікті функцияларды анықталған функцияның ішінде ғана пайдалануға болады. Мысалы:
def print_bilims():
# жергілікті функцияны анықтау
def salem_alem(): print(«Salem»)
def sau_bol(): print(«Sau bol»)
# жергілікті функцияны шақыру
salem_alem(()
sau_bol()
# print_bilims функциясын шақыру
print_bilims()
Ескерту! #salem_alem() # print_bilims функциясынан тыс salem_alem функциясын шақыра алмайсыз
Мұнда salem_alem() және sau_bol() функциялары print_bilims() функциясының ішінде анықталады, сондықтан оған қатысты жергілікті болып табылады. Тиісінше, оларды тек print_bilims() функциясының ішінде пайдалануға болады
Программаны ұйымдастыру және main функциясы
Программада көптеген функцияларды анықтауға болады. Оларды тәртіпке келтірудің бір әдісі — main функциясын қосу:
# main функциясын шақыру
main()
Мысалы:
def main():
salem_alem()
sau_bol()
def salem_alem():
print(«Salem»)
def sau_bol():
print(«Sau bol»)
Функция параметрлерді қабылдай алады. Параметрлер арқылы деректерді функцияға жіберуге болады. Қарапайым мысал — бұл print() функциясы, ол параметр арқылы консольге шығатын мәнді алады. Енді біз өз функциямызды параметрлермен анықтаймыз және қолданамыз:
def salem_alem(name):
print(f»Salem, {name}»)
salem_alem(«Timur»)
salem_alem(«Madina»)
salem_alem(«Aruna»)
Salem_alem функциясында name параметрі бар және функция шақырылған кезде біз осы параметрге кез-келген мән бере аламыз. Функцияның ішінде біз параметрді кәдімгі айнымалы ретінде пайдалана аламыз, мысалы:
salem_alem(«Timur»)
«Timur» жолы name параметріне беріледі.
Мәндерді параметрлерге атау бойынша беру.
Жоғарыдағы мысалдарда функция шақырылған кезде мәндер функция параметрлерімен позиция бойынша беріледі. Бірақ мәндерді параметрлерге атау бойынша беруге болады. Ол үшін функцияны шақырған кезде параметр атауы көрсетіледі және оған мән беріледі:
def print_person(name, age):
print(f»Name: {name} Age: {age}»)
print_person(age = 15, name = «Timur»)
Бұл жағдайда age және name параметрлеріне мәндер атау бойынша беріледі. Функцияны анықтауда name параметрі бірінші орын алса да, функцияны шақырған кезде print_person (age = 15, name = «Timur») деп жаза аламыз және осылайша 15 санын age параметріне, ал «Timur» жолын name параметріне жібере аламыз.
Ескерту!
* Таңбасы қандай параметрлердің аталатынын анықтауға мүмкіндік береді — яғни мәндерді тек атымен беруге болатын параметрлер.
* Таңбасының оң жағында орналасқан барлық параметрлер мәндерді тек атымен алады:
def print_person(name, *, age, company):
print(f»Name: {name} Age: {age} Company: {company}»)
print_person(«Madina», age = 25, company =»STEM»)
# Name: Madina Age: 25 company: STEM
Бұл жағдайда age және company параметрлері аталған. Параметрлер тізімінің алдына таңбаны қою арқылы барлық параметрлерді атауға болады *:
def print_person(*, name, age, company):
print(f»Name: {name} Age: {age} Company: {company}»)
Параметрлердің саны белгісіз
Жұлдызша таңбасының көмегімен мәндердің белгісіз санын беруге болатын параметрді анықтауға болады. Бұл функцияның бірнеше мән алуын қалаған кезде пайдалы болуы мүмкін, бірақ біз нақты қанша екенін білмейміз. Мысалы, сандардың қосындысын есептеу функциясын анықтайық:
def sum(*numbers):
result = 0
for n in numbers:
result += n
print(f»sum = {result}»)
sum(3, 4, 2, 3, 4) # sum = 16
sum(6, 2, 5, 6) # sum = 19
Return операторы және нәтижені функциядан қайтару
Функция әдетте нәтижені қайтарады. Функцияда қайтару операторы қолданылады, содан кейін ғана қайтару мәні көрсетіледі:
def функция_аты ([параметрлері]):
ережелер
return қайтарылатын_мән
Мәнді қайтаратын қарапайым функцияны анықтайық:
def get_bilim():
return «Hello_STEM»
Return операторынан кейінгі нәтиже функциядан қайтарылатын күрделі есептелген өрнек болуы мүмкін. Мысалы, санды екі есе арттыратын функцияны анықтайық:
def double(number):
return 2 * number
Мұнда double функциясы 2 * number өрнегінің нәтижесін қайтарады:
Функциядан шығу
Return операторы мәнді қайтарып қана қоймай, функциядан шығуды да жасайды. Сондықтан оны қалған нұсқаулардан кейін анықтау керек. Мысалы:
def get_bilim():
return «Hello_STEM»
print(«End of the function»)
print(get_bilim())
Синтаксис тұрғысынан бұл функция дұрыс, бірақ оның print(«End of the function») нұсқаулығының ешқандай мағынасы жоқ, өйткені оны орындамас бұрын return операторы мәнді қайтарады және функциядан шығады.
Дегенмен, біз return операторын ешқандай мәнді қайтармайтын функцияларда да пайдалана аламыз:
def print_adam(aty, zhasy):
if age > 80 or age < 0:
print(«Belgisiz«)
return
print(f»Aty: {aty} Zhasy: {zhasy}»)
Мұнда print_person функциясы параметр ретінде пайдаланушының аты мен жасын қабылдайды. Алайда, функцияда біз алдымен жастың белгілі бір диапазонға сәйкес келетіндігін тексереміз (120-дан аз және 0-ден жоғары). Егер жас осы диапазоннан тыс болса, онда біз жарамсыз жас туралы хабарламаны шығарамыз және return операторының көмегімен функциядан шығамыз. Осыдан кейін функция жұмысын аяқтайды.
Тапсырмалар:
1. Қалалар арасында жүкті жеткізуді қолайлы бағыты қандай?
Шарт: Бірнеше қалалар арасындағы қашықтықта жүктерді жеткізудің қолайлы бағытын есептеңіз. Ол үшін ашкөз алгоритмді (Greedy Algorithm) пайдаланыңыз.
Ашкөз алгоритм — әр қадамда жергілікті ең жақсы нұсқа таңдалатын есептерді шешу әдісі (дәл қазіргі сәтте ең тиімді шешім қабылданады).
STEM: аналитика, логистика
| Енгізу мәліметтері | Шығару мәліметтері |
| i= 0, distances = [ [10,15 , 0, 10], [0, 20, 15, 15], [25, 15, 10, 20], [10, 15, 20, 10] ] | Тиімді қашықтық= Жалпы ара қашықтық= |
- Адамның қан тобын гендер арқылы қалай анықтауға болады?
Шарт: адамның генотипін қабылдайтын (мысалы, «AA», «BO») және қан тобын қайтаратын («A», «B», «AB», «O») функциясын жазу.
АВ0 жүйесі бойынша қан тобын анықтауға және адамның резус-тиістілігін бағалауға мүмкіндік беретін зертханалық зерттеулер. Қан топтары бойынша адамдар арасындағы айырмашылықтар — белгілі бір антигендер мен антиденелердің құрамындағы айырмашылықтар болып табылады. Сегіз жалпы қан түрі бар: A+, A-, B+, B-, O+, O-, AB+, AB-.
STEM: генетика, биология
| Енгізу мәліметтері | Шығару мәліметтері |
| «AA», «AO», «BB» | «A», «B», «AB» |
- Сутегі иондарының концентрациясының өзгеруі ерітіндінің қышқылдығына қалай әсер етеді?
Мәслесе: Ерітіндідегі иондарының концентрациясын қабылдайтын және рН-ны формула бойынша есептейтін функцияны жазыңыз:
Функция ерітіндінің қышқыл (рН < 7), сілтілік (рН > 7) немесе бейтарап (рН = 7) екенін анықтауы керек.
STEM: химия, био-химия
| Енгізу мәліметтері | Шығару мәліметтері |
| Ион концентрациясын енгізіңіз =0.0000000001 | 10.0 |
- Неліктен кейбір планеталар түнде көрінеді, ал басқалары көрінбейді?
Шарт: Планетаның атауын (N) және ағымдағы уақытты (t) енгізіп, соған сәйкес планетаның аспанда көрінетіндігін анықтайтын функцияны жазыңыз.
STEM: астрономия, физика
| Енгізу мәліметтері | Шығару мәліметтері |
| N= Марс, Юпитер t=7 | Марс планетасы бұл уақытта көрінбейді Юпитер планетасы бұл уақытта көрінеді |
- Ауа адамдардың денсаулығына қалай әсер етеді?
Шарт: PM2.5(ауадағы ұсақ бөлшектер) ластану деңгейін қабылдайтын және соған сәйкес ауаның шамасын жіктейтін функцияны жазыңыз.
PM2.5 — бұл қатты микробөлшектердің де, сұйықтықтардың ең кішкентай тамшыларындағы ауаны ластаушы зат. Екеуі де шамамен 10 нм-ден 2,5 мкм-ге дейін.
| Мәні | PM2.5 шамасы |
| 0-50 | жақсы |
| 51-100 | қанағаттанарлық |
| 101-150 | сезімтал топтар үшін зиянды |
| 151-200 | қауіпті |
STEM: экология, география
| Енгізу мәліметтері | Шығару мәліметтері |
| PM2.5=24.5 | жақсы |
- Неліктен жаттығу кезінде жүрек соғу жиілігі (ЖСЖ) жоғарылайды?
Шарт: Адамның жасы (S) мен жаттығу қарқындылығы (P %) арқылы ЖСЖ есептейтін функцияны жазыңыз.
STEM: медицина, биология
| Енгізу мәліметтері | Шығару мәліметтері |
| S=20 P=70 | Секундына 140 соққы |
- Инфляция біздің ақшамызға қалай әсер етеді?
Шарт: дәл қазіргі сәттегі инфляцияның пайызын ескере отырып 7 жылдан соң енгізілетін жалақының қанша болатынын есептейтін функцияны жазыңыз.
Инфляция — бұл бағаның өсуінен, тауарлар тапшылығынан және тауарлар мен қызметтер сапасының төмендеуінен туындайтын ақшаның құнсыздануы, сондай-ақ оның сатып алу қабілетінің төмендеуі.
Мұндағы:
F — болашақтағыы инфляция көрсеткіші,
S – Бастапқы сумма,
R – жылдық инфляция,
Y — жыл
STEM: экономика, аналитика, статистика
| Енгізу мәліметтері | Шығару мәліметтері |
| S= 200000 R=15% Y=12 | F= 28448.35 |
🎓 STEM тұрғысынан бұл жоба не үйретеді?
| STEM құрамы | Қолданылуы |
| S – Science | Биология мен микробиология саласының ерекшеліктері мен химиялық элементтерімен танысу |
| T – Technology | Python-да функциялар мен параметрлерді қолдана отырып, үлкен код блоктарын модульге бөлу және қайта пайдалану |
| E – Engineering | Әртүрлі кітапханаларды (math, datetime, geopy т.б.) функция ішінде шақырып, нақты есептерді автоматтандыру |
| M – Math | Арифметикалық амалдар мен тригонометриялық функцияларды параметр ретінде қабылдайтын функция арқылы нақты ғылыми формулаларды жүзеге асыру |
Бақылау сұрақтары:
1. main функциясының негізгі қызметі қандай?
2. Функция нұсқауларында қандай талаптар орындалуы қажет?
3. Жергілікті функцины жұмыс жасау принциптері қандай?
4. Функцияның параметрлері белгісіз болса орындалатын комманда? 5. Функцияда return операторын қолданудың мақсаты қандай?